Przewoźnik drogowy bierze na siebie ogromną odpowiedzialność za przewożony towar. Odpowiedzialność opiera się na zasadach ryzyka, przy czym niektóre sytuacje nie mieszczą się w definicji ryzyka. Zdarza się więc, że przewoźnik może uniknąć odpowiedzialności za przewożony towar i tym samym nie musi wypłacać za niego odszkodowania za szkodę w transporcie.
Wyłączenie odpowiedzialności może się zdarzyć także w sytuacji, kiedy ma miejsce opóźnienie w dostawie towarów. Jeśli przyczyną problemów przewoźnika była siła wyższa, możliwe jest uniknięcie konsekwencji finansowych. Z wyłączeniem odpowiedzialności mamy do czynienia także w sytuacjach wad towaru albo jego naturalnych właściwości, a także w sytuacji, kiedy winę za zdarzenie ponosi osoba uprawniona.
W wyjątkowych okolicznościach odpowiedzialność przewoźnika wygląda nieco inaczej niż w sytuacjach, które przewoźnik mógł przewidzieć i którym mógł zapobiec.
Zakres odpowiedzialności przewoźnika
Zakres odpowiedzialności przewoźnika jest kształtowany przez krajowe i międzynarodowe prawo. Polskie prawo przewozowe stanowi, że przewoźnik ponosi odpowiedzialność za uszkodzenie towaru, jego utratę lub ubytek oraz opóźnienie w dostawie od momentu przejęcia towaru do przewozu do momentu jego wydania. Odpowiedzialność przewoźnika nie występuje jednak w momencie, kiedy wyżej wymienione sytuacje powstały na skutek działania lub zaniedbania po stronie nadawcy towarów albo odbiorcy oraz w momencie, kiedy były skutkiem właściwości towaru lub zaistniały wskutek działania siły wyższej. Żeby uniknąć odpowiedzialności, przewoźnik musi jednak udowodnić, że nie ponosi winy za szkody lub opóźnienie.
Konwencja CMR stanowi, że przewoźnik odpowiada za całkowite bądź częściowe zaginięcie towaru i jego uszkodzenie od momentu przejęcia go do przewozu do momentu wydania go odbiorcy oraz za opóźnienia w dostawie. Zwolnienie z odpowiedzialności może nastąpić tylko wtedy, gdy szkoda jest spowodowana winą osoby uprawnionej albo jej zleceniem, wadami własnymi towaru bądź okolicznościami, których nie można było uniknąć i których następstwom nie można było zapobiec. W tym przypadku przewoźnik również jest zobowiązany do udowodnienia swojej niewinności.
Odpowiedzialność przewoźnika za załadunek i rozładunek oraz sposób transportu to jedno i nawet jeśli wszystkie czynności zarówno po stronie nadawcy, jak i odbiorcy były wykonane poprawnie, zawsze może się zdarzyć szkoda wskutek działania siły wyższej.
Siła wyższa a wyłącznie odpowiedzialności przewoźnika
Mianem siły wyższej nazywamy zdarzenie zewnętrzne, które jest niemożliwe lub prawie niemożliwe do przewidzenia i którego skutkom nie dało się zapobiec. Działaniem siły wyższej można określić następujące zdarzenia:
- klęski żywiołowe (powodzie, pożary, trzęsienia ziemi czy nawałnice) nadzwyczajne dla konkretnego obszaru lub danej pory roku;
- działania władz państwowych – zakazy importu lub eksportu, blokady granic albo portów;
- strajki, zamieszki i działania zbrojne.
Okoliczności, których nie można było uniknąć
Okolicznościami, których nie można było uniknąć lub których skutkom nie można zapobiec, są wyjątkowe zdarzenia oraz klęski żywiołowe. Interpretacja takich okoliczności może być znacznie szersza niż ma to miejsce w przypadku siły wyższej. Takimi okolicznościami mogą być np. rozboje czy zamknięcie granic bez możliwości skorzystania z innego przejścia granicznego.
Sądy w każdym przypadku bardzo dokładnie rozpatrują okoliczności zdarzeń i ustalają, czy faktycznie miało miejsce działanie siły wyższej bądź sytuacja, której nie można było uniknąć lub której skutkom nie dało się zapobiec. Decyzje sądów mogą być odmienne w zależności od tego, czy transport był wykonywany na zasadach prawa krajowego, czy podlega pod przepisy Konwencji CMR.
Podsumowanie
Uszkodzenia przewożonych towarów oraz opóźnienia w dostawie to chleb powszedni branży transportowej. W większości przypadków odpowiedzialność za takie zdarzenia ponoszą przewoźnicy, ale w wyjątkowych okolicznościach przewoźnik może być zwolniony z odpowiedzialności, a tym samym może uniknąć zapłaty kosztownego odszkodowania. Uniknięcie takiej odpowiedzialności jest możliwe tylko wtedy, kiedy przewoźnik powoła się na okoliczności wyłączające odpowiedzialność, a sąd w toku postępowania stwierdzi, że takie okoliczności rzeczywiście miały miejsce. W praktyce przewoźnik transportujący towary na terenie Polski może podlegać wyłączeniu z odpowiedzialności tylko w sytuacji działania siły wyższej, natomiast w przypadku transportu międzynarodowego wyłączenie dotyczy działania siły wyższej oraz okoliczności, których nie można było przewidzieć a jej skutkom nie można było zapobiec.
Źródło zdjęcia głównego: Depositphotos
