Czynności ładunkowe to podstawowe kwestie, z którymi mamy do czynienia, gdy realizowany jest przewóz towarów. Na czynności ładunkowe składa się nie tylko sam załadunek, ale też rozładunek i ewentualny przeładunek, jeżeli istnieje taka konieczność i zarówno przewoźnik, jak i nadawca oraz odbiorca, muszą mieć świadomość, kto i w jakim zakresie ponosi przy tych czynnościach odpowiedzialność.
Oprócz wspomnianych wyżej czynności podczas przewozu towarów mamy do czynienia także z rozmieszczeniem ładunku wewnątrz pojazdu oraz z jego zabezpieczeniem. To, w jaki sposób i przez kogo będą wykonywane te czynności, będzie miało w późniejszym czasie wpływ na to, jak rozłoży się odpowiedzialność za ładunek, gdy powstanie szkoda transportowa. Dlatego też każda ze stron umowy powinna znać w tej kwestii swoje prawa i obowiązki.
Obowiązki związane z czynnościami ładunkowymi
Prawo przewozowe wskazuje jednoznacznie: jeżeli umowa lub przepis szczególny nie stanowią inaczej, czynności ładunkowe należą odpowiednio do obowiązków nadawcy lub odbiorcy.
To z kolei oznacza, że strony umowy mogą ustalić między sobą, kto będzie odpowiedzialny za załadunek towarów. Często załadunku dokonuje nadawca, dlatego że wiąże się to z faktem, iż przewoźnik nie ma stosownego sprzętu, który umożliwiłaby dokonanie tego bądź też przewoźnik nie posiada uprawnień do obsługi takiego sprzętu. Natomiast u nadawcy taki sprzęt prawie na pewno się znajduje, tak więc to on często przejmuje obowiązek załadowania pojazdu.
Mimo, że prawo przewozowe wskazuje, iż odpowiedzialność za załadunek to obowiązek tak nadawcy, jak i odbiorcy, to nie oznacza wcale, że przewoźnik nie uczestniczy w tej czynności. Takie postępowanie może być wręcz uznawane za nieprofesjonalne. Tutaj prawo także się do tego odnosi:
Ze względu na to, że jednak to przewoźnik jest profesjonalistą w zakresie przewozu, nie powinien jedynie przyglądać się czynnościom ładunkowym nadawcy i rozładunkowym odbiorcy, ale współdziałać z nimi w taki sposób, aby dzięki jego kwalifikacjom czynności te zostały wykonane w sposób prawidłowy, tj. aby nie doszło do powstania szkody (T. Szanciło, Prawo przewozowe. Komentarz).
Dlatego na przewoźniku leży odpowiedzialność, by zrobić wszystko, co w jego gestii i mocy, by ułatwić załadunek, rozmieszczenie i zabezpieczenie ładunku tak, by realizacja usługi transportowej przyniosła satysfakcję wszystkim ze stron – zarówno nadawcy i odbiorcy, jak i samemu przewoźnikowi, stanowiąc o jego profesjonalizmie i zaangażowaniu w zlecane zadania.
Obowiązki związane z rozmieszczeniem ładunku
Prawo przewozowe nie reguluje kwestii odpowiedzialności za rozmieszczenie ładunku. Jednakże zasadne jest przyjęcie założenia, że rozmieszczenie ładunku jest ściśle związane z jego załadunkiem, więc będą miały tutaj zastosowanie te same zasady, które wspomnieliśmy punkt wyżej, chyba że w umowie jasno zaznaczono, która ze stron będzie odpowiedzialna za poprawne rozmieszczenie transportowanych towarów. Z reguły jednak rozmieszczenie ładunku leży po stronie nadawcy.
Obowiązki związane z zabezpieczeniem ładunku
W Prawie przewozowym nie przeczytamy również o tym, kto odpowiada za zabezpieczenie ładunku na czas transportu. Tymczasem właściwe zabezpieczenie przewożonych towarów ma istotny wpływ na ich stan oraz na ewentualne szkody transportowe. O zabezpieczeniu ładunku mówimy w odniesieniu do spinania go pasami, używania specjalistycznej siatki bądź też w przypadku stosowania specjalnych przekładek, belek lub listew, które separują i stabilizują ładunek.
W przeważającej liczbie przypadków to po stronie przewoźnika spoczywa posiadanie odpowiedniego sprzętu, który pozwoli na zabezpieczenie towarów. Z uwagi na to, że przewoźnik jest w tym przypadku profesjonalistą, dysponuje także niezbędną wiedzą pozwalającą na poprawne zabezpieczenie ładunku. Ogólnie uznaje się, że obowiązek zabezpieczania przewożonych towarów spoczywa na przewoźniku, chyba że umowa między stronami stanowi inaczej.
Jeżeli chodzi o rozładunek, realizowany jest on najczęściej przez odbiorcę, rzadziej przez przewoźnika.
Czynności ładunkowe a konwencja CMR
Konwencja CMR, która znajduje zastosowanie w przewozach międzynarodowych, nie odpowiada na to, kto ponosi odpowiedzialność za czynności ładunkowe, rozmieszczenie oraz poprawne zabezpieczenie towaru. Dlatego też w sprawach, które nie są uregulowane konwencją CMR, zastosowanie powinny mieć przepisy krajowego prawa transportowego.
Odpowiedzialność za szkody powstałe w wyniku nieprawidłowego wykonania czynności ładunkowych
Jednym z kluczowych elementów umowy transportowej powinno być określenie, kto odpowiada za załadunek oraz rozmieszczenie i zabezpieczenie transportowanych towarów. Trzeba też mieć na uwadze, że wedle Prawa przewozowego (art. 65 pkt 3) przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności za ładunek, jeżeli jego uszkodzenie, ubytek bądź utrata wynikła z ładowania, zabezpieczenia lub rozładunku wykonanego przez nadawcę bądź odbiorcę.
Podobnie jest wedle konwencji CMR, która w art. 17 pkt 4 podaje, że przewoźnik jest zwolniony z odpowiedzialności za uszkodzenie bądź zaginięcie towaru będącego przedmiotem transportu, jeżeli sytuacja ta wynika z ładowania, rozmieszczania, manipulowania lub rozładunku wykonanego przez nadawcę bądź odbiorcę albo osoby, które działają na rachunek nadawcy lub odbiorcy.
Tak naprawdę od postanowień umowy będzie zależało, kto będzie ponosił odpowiedzialność za ewentualne straty na ładunku. Jeżeli umowa transportowa nie zawiera takich zapisów, kwestie winy będą regulowane przez wskazane wyżej przepisy, które odnoszą się do obowiązków obu stron umowy. W celu uniknięcia przyszłych nieporozumień i wzajemnego „żonglowania” odpowiedzialnością konieczne jest sporządzenie prawidłowej, stanowiących o tych kwestiach umowy.
Źródło zdjęcia głównego: Depositphotos
